Archimate nedir?
Archimate, Open Group tarafından yayınlanan standartlardan biridir. TOGAF ile tamamen uyumlu, bir kuruma ait mimarinin tanımını, analizini ve görselleştirilmesini destekleyen açık ve bağımsız bir Kurumsal Mimari standardıdır. İş süreçlerinin, organizasyon yapılarının, bilgi akışlarının, bilgi akışlarının, BT sistemlerinin ve teknik altyapısının modelinin oluşturulması ve işletilmesi için ortak bir dil oluşturmaktadır.
Archimate’in Faydaları
- Kurumsal varlıkların 360 derece görüntülenmesi sağlar.
- Kurumsal değişimlerin etkilerinin öngörülmesini sağlar.
- Ortak bir dil ile kurumda tutarlı iş gücü oluşmasına katkı sağlar.
- Organizasyonlar arasındaki iş birliğini sağlar.
- İş modellerinin simülasyonu sağlanır.
- Doğru karar verme yeteneğini sağlayacak etki analizinin yapılması desteğini verir.
- Kurumsal varlıkların tekrar kullanılmasında yardımcı olur.
- Tüm mimari kolay yönetilir.
- Uçtan uca izlenebilirlik sağlar.
- Rapor üretir.
Archimate, kurumun mevcut işleyişinin uçtan uca görselleştirilmesini sağlayarak mevcut durumun analiz edilmesi, mevcut duruma göre de optimize edilecek ve herhangi bir değişikliğin sonuçlarının tasarlanmasında yardımcı olacak doğru kararların verilmesini destekleyecektir.
Kurumsal Mimari temel katmanları olan İş, Uygulama, Teknoloji ve Veri katmanları ile değişim yönetimi, strateji ve motivasyon katmanlarının modellemeleri yapılarak, TOGAF ADM’i(Architecture Development Method) tamamen uygulanması sağlanabilmektedir.
Architecture Development Method
Archimate ile kurumun stratejilerinden başlayarak, stratejiye hizmet edecek hedefleri, bu hedefleri gerçekleştirecek iş süreçlerini, iş süreçlerinde kullanılan uygulamaları, uygulamalarda kullanılan teknoloji modellenebilecektir. Örnek olarak, hangi iş süreci hangi stratejik hedefe hizmet ediyor, herhangi uygulamanın bir servisini kullanımdan kaldırırsak hangi iş süreçleri, KPI, stratejik hedef etkilenecek, bir sunucuda problem olduğunda nerelerin etkileneceği gibi sorulara yanıt bularak kolaylıkla kurumda bir etki analizinin her yönüyle hızlıca görme imkanı sağlanacaktır.
Archimate notasyonu:
Archimate elementleri katmanlarına göre farklı renklerde gösterilmiştir. Bu elementlerin detaylarına bu bölümde girilecektir.
Ayrıca elementler arasında kurulan ilişki türleri de resimde gösterilmiştir.
Archimate Core Framework:
Archimate dilinin öğelerinin sınıflandırılmasında kullanılan yapıdır.
Archimate Core Language:
Kurumsal Mimarileri modellemek için kavramları tanımlar. İş, Uygulama ve Teknoloji (Fiziksel dahil) olmak üzere üç katmandan kavramlar içerir.
Architecture View:
Kurumsal mimari katmanlarının görünümlerini tanımlar. İş, Uygulama, Veri ve Teknoloji katmanları.
Architecture Viewpoint:
Kurumsal Mimari görünümlerinin kural setlerini tanımlar. Her katmanın kendi içerisinde kullanılan elementlerin birbirleri ile olan ilişkilerini tanımlayan kural setleridir.
Attribute:
Archimate dilinde elementlerin ve ilişkilerin özelliklerini temsil eder.
Archimate katmanları (layers):
Bu bölümde archimate katmanlarının detaylarına inilecek ve katmanlarda kullanılan elementlerin nasıl kullanıldığını anlatılacaktır.
Temel olarak kullanılan İş, Uygulama, Veri ve Teknoloji katmanlarının yanı sıra Strateji, Değişim yönetimi ve motivasyon katmanlarında da modellemeler yapılmaktadır.
Relationships(İlişkiler):
Relationships, Katmanlar içerisindeki elementlerin aralarındaki ilişkileri oluştururlar. Daha da anlaşılır olması için kaynak ve hedefler kavramlarının bağlayan ilişkilerdir.
Mimari katmanlarına giriş yapmadan elementlerin aralarındaki ilişkilerin tanımını anlatmak için öncelikle ilişkilerin neler olduğu ve ne işe yaradıkları tanımlanacaktır.
İlişkilerin tanımlarına girmeden önce bağlandıkları kaynak ve hedef durumlarına göre anlamlarının değişeceğini belirtmek gerekir.
İlişkiler 4 ana grupta sınıflandırılır.
- Structural Relationships(Yapısal İlişkiler)
- Dependency Relationships(Bağımlılık İlişkileri)
- Dynamic Relationships(Dinamik İlişkiler)
- Other Relationships(Diğer İlişkiler)
Structural Relationships(Yapısal İlişkiler)
- Realization
- Assignment
- Aggregation
- Composition
Dependency Relationships(Bağımlılık İlişkileri)
- Serving
- Access
- Influence
- Association
Dynamic Relationships(Dinamik İlişkiler)
- Flow
- Triggering
Other Relationships (Diğer İlişkiler)
- Specialization
Relationship Connector
- Junction (And)
- Junction (Or)
İş Mimarisi (Business Architecture):
İş Katmanı Element Kullanımları
İş katmanı elemetleri, bir kurumda teknoloji bağımsız operasyonel organizasyonu, iş süreçlerini modellemek için kullanılır. Sık kullanılan elementler aşağıda açıklanmıştır. Diğer kullanımlar ihtiyaç olduğunda https://pubs.opengroup.org/architecture/archimate3-doc/toc.html adresi referans olarak kullanılabilir.
İş Katmanı Meta modeli
Resimde gösterilen model referans alınarak İş katmanı elementleri arasındaki bağlantılar sağlanabilir.
Aktif Yapı Elementleri
- Business Actor
- Business Role
- Business Collaboration
- Business Interface
Davranışsal Elementler
- Business Function
- Business Process
- Business Interaction
- Business Event
- Business Service
Pasif Yapı Elementleri
- Business Object
- Business Contact
- Business Representation
Karma Element
- Product
Business Actor:
Business Actor, kurum içerisindeki operasyonel birimleri temsil eder. Örnek olarak; İnsan Kaynakları Direktörlüğü, Satınalma Müdürlüğü, Proje Yönetim Ofisi, vb.
Business Role:
Business Role, fonksiyonel birimlere bağlı pozisyonları temsil eder. İş süreçlerinde tedarikçi, müşteri gibi kurum harici roller business role olarak gösterilebilir. Örnek olarak; İnsan Kaynakları Uzmanı, Satınalma Uzmanı, Proje Yöneticisi vb.
Pozisyonlar(Roles), birimlere(Actors) bağlı olduğu için bu elementler arasında Assignment ilişkisi kurulabilir.
Business Process:
Business Process, iş süreçleri mimarisindeki bir iş sürecini temsil eder.
Business Processler bir event ile veya diğer bir process ile tetiklenebilir. Bu nedenle business eventler ve business processler ile Triggering ilişkisi ile bağlanabilir.
Business Event:
Business Event, bir iş sürecinin başlatılması, bitirilmesi, yarıda kesilmesi ve tetiklenmesi gibi aksiyonlar alındığında kullanılabilir.
Uygulama Katmanı Element Kullanımı
Uygulama Katmanı Metamodeli
Resimde gösterilen metamodel referans alınarak Application Elementleri arasındaki bağlantılar sağlanabilir.
Aktif Yapı Elementleri:
- Application Collaboration
- Application Component
- Application Interface
Davranışsal Elementler:
- Application Interaction
- Application Function
- Application Process
- Application Event
- Application Service
Pasif Yapı Elementi:
- Data Object
Application Collaboration: Birlikte çalışan iki veya daha fazla Application elementlerinin toplandığı öğedir.
Application Collaboration elementine bağlı Application Componentler Aggregation relation ilişkisi ile bağlanabilirler.
Application Collaboration, Application interface veya function barındırıyorsa composition ilişkisi kullanılabilir.
Application component: Interface, service, functionların bulunduğu bir arayüz ile kullanılan bağımsız bileşenlerdir. Backend, frontend olarak iki ortam için de kullanılabilir. Frontend componenti kullanıldığında aynı application için backend’i olması en doğru yöntem olacaktır. Backendler, içerisinde birden fazla frontend componentini barındırabilir ve bu ilişki composition olmalıdır. Aynı şekilde frontendlerin de çalıştığı function, interface veya serviceler olabilir. Bu durumda da composition ilişkişi kullanılır.
Dış ortamdaki herhangi bir interface componente serving ilişkisi ile bağlanmalıdır.
Application Interface: Uygulama servislerinin bir kullanıcı veya başka bir application component tarafından kullanılan arayüzdür.
Application interface, başka bir application component’i serve eder.
Application Service: Application Componentler tarafından bir veya birden fazla uygulama fonksiyonlarının gerçekleştirilmesini sağlayan elementtir.
Application Component, bir application servisi realize eder(gerçekleştirir). Bir application service ise Business Process’i serve eder.
Application Function: Application Component içerisinde gerçekleşecek sistem tarafından çalışan servis, fonksiyonlardır.
Bir application function Application Servisi realize eder.
Application component ile application function arasında assignment ilişkisi kurulabilir.
Data Object: Data object, nesneler arasında kurulan ilişkilerde iletilen datayı temsil eder. Örneğin, Application Interface ile application component arasındaki entegrasyon için gönderilen veriler gösterilebilir. Nesneler arasında bağlantılı ilişki üzerine Association ilişkisi ile bağlantı kurulur.
Yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim. İşlerinizde faydalı olmasını umarım.